Frå ein artikkelserie i Strilen i 1976, av signaturen A.
Stubbar om prost Hveding og Ivar Kårdal og litt meir

I mi barndoms- og første ungdomstid, var det ofte fortalt soger og stubbar om prost Hveding og han Ivar i Kårdalen, når folk var samla i lyd og lag. Dei hadde sett merke etter seg i folkelivet desse to. Jakob Hveding (1810-1895) voks opp i Lindås, der far hans, Jens Peter Hveding var prest. Han var personellkapellan i 5-6 år og sokneprest frå 1848 til 1891. Hveding var ein mykje folkeleg prest og ein god sjelesyrgjar. Han var so gjestfri, at alle som hadde ærend til presten, vart bedne inn og fekk mat. Attpå alt hadde han ein sterk humoristisk sans. Han var liksom både far og likemann for folket i det store prestegjeldet. (Masfjorden høyrde også med den tid).

Ivar Kårdal (1844-1928) var gardbrukar og bygningsmann (ekspert på kvernebruk). Litt av ein oppfinnar og dyrlækjar var han og. Han var med i heradstyret i mange år og var ikkje so lite radikal for si tid. Men mest vart han kjend som visediktar. Han og hadde humoristisk sans. I skjemt får han høve til å gje både «storfolket» og jåleskapen ein snert når han tykte det trongst.

Prost Hveding hadde mange vener mellom embetsfolk og anna storfolk i Bergen. Ein av dei var skrivaren Ole Bøgh som var verson hans. Dei hadde vore studiekameratar og som enkemann vart Bøgh gift med eldste dotter hans.

Det kunne vera drustelege selskap på prestegarden med helgane. Alle lika seg der, og Hveding var den gode og åndfulle verten.

Når gode vener og eit godt middagsbord venta heime, so ville presten, rimeleg nok, gjera seg ferdig i kyrkja so snart som råd var. Men preikene skulle vera lange den tid. Ritualet var lenger enn no og heile salmane skulle syngjast. Det kunne ogso vera både altergong og barnedåp. Hveding likte heller ikkje at folk gjekk ut or kyrkja før gudstenesta var slutt, og klokka hadde slege dei tre gonger tre bøneslagi. Då ville han heller skunda på.

So var det ein vakker sumarsundag, det var preik med Lindås. Kyrkja var fullsett som vanleg. Presten hadde middagselskap, og slekt og gode vener venta. Det var ofring den dagen. Presten stod vend mot alteret. Folkemengdi rusla og gjekk om alteret i ein endelaus stim. Klokkaren song. Endeleg tok det til å tynnast i stimen. Berre ein og annan kom drivande, og so vart det heilt slutt. Men klokkaren song sitt same. No tok folk hattane og huene og tok til å rusla ut or kyrkja. Presten glytte ender og då bort på klokkaren, som om han ville seia: «Du må slutta no klokkar». Men klokkaren dreiv på. Han hadde sett det som presten ikkje kunne sjå. Langt nede i kyrkja hadde. ei gamal kona gått ut or stolen og stod i midgangen og venta på eitkvart. So kom ei av grannekonene ned att frå koret. Kona pikka henne bort på herdekluten. Den andre stogga og dei tok til å kviskra og småprata. Klokkaren skyna godt kva det galdt. Ho ville låna nokre skillingar, so mykje ho kunne få ofra ho og. Han visste og at dei i Saltneset, der kona var frå, skulle til byen i vika som kom med smøret og surmjølka, so då kunne ho betala lånet att. Ja, klokkaren visste og at det sømde seg ikkje å busa ut med ærendet so med ein gong, særleg når ein ville låna noko. Difor måtte dei kviskra og småprata og nikka ei stund først. Men særs godt skyna han kva presten tenkte og kvifor han glytte bort på han.

Han kjende det som han stod mellom borken og veden. Difor stod han og småtrippa og kika ein gong ned på kjerringane og ein gong bort på presten, som han ville seia: «Eg skynar deg nok, far, men ho lyt få ofra denne gamle kona og. Du hadde ikkje hatt noko imot det du heller, om du hadde sett henne». So song han og drog tonane ut det beste han kunne. Endeleg grov grannekona den gamle perleportomoneen fram or stakklomma og talde opp nokre skillingar i handloven til hi. Ho takka opp i handi og truleg forsikra ho endå ein gong at pengane skulle ho få att so snart dei hadde selt smøret att i vika. So skunda ho seg oppetter kyrkjegolvet mot koret. Ho fekk ofra ho med.

Han Ivar i Kårdalen var med kyrkja som vanleg. Truleg sat han med ein godsleg smil og såg på dette. Han skyna so godt kva presten tenkte, kva klokkaren tenkte og kva dei to konene — som han kjende so vel, småsnakka om. Det var so hjartegodt og so djupt menneskeleg det dei tenkte alle. Og råma om dette litle folkelivsbiletet, det var sjølve heilagdomen, kyrkja, med den fine dåmen som alltid er der. Soli skin gjennom vindaugo. Presten stod vend mot alteret. Klokkar og kyrkjelyd song. So vart det visa av det. Truleg for å få fram motsetnaden (kontrasten) mellom det kvardagslege som gjekk for seg her midt under det høgtidelege, har han dikta denne visa på stivt klokkardansk og til ein salmetone. Der er fleire salmar, både Landstad R. og Nynorsk salmebok som går med den tonen. Eg har berre høyrt eitt vers av denne visa; men det har truleg vore fleire:

Presten vendt mot alteret skuer, så på klokkeren han ser.
«Se nu tar de hatt og huer. Kjære klokker, syng ei mer.»
«Jo, pastor jeg synge må, thi jeg ser en kjerring gå,
Som har lånt sig nogle øre, intil hun får selge smøret.»